ISTOTA KOMEDII SPRAWNOŚCI

Komedia dell’arte to wykształtowany w XVIII wieku termin określający formę teatralną, która zaczęła kształtować się we Włoszech w połowie wieku XVI. Na początku nazywano ją komedią improwizowaną, komedią masek, a w innych krajach komedią włoską. Jednakże komedia sprawności, jak należałoby dosłownie przetłumaczyć włoską nazwę commedia dell’arte, wydaje się najbardziej trafnie określająca tę formę teatralną. Słowo „arte” oznacza tu nie tylko sztukę, ale również rzemiosło, umiejętność, co wskazuje na wysokie kompetencje aktorskie (i nie tylko) pałających się tą sztuką artystów.

Korzeni komedii dell’arte dopatrzyć się można niemal w każdej poprzedzającej ją epoce. Już w starożytności znana była sztuka mimiczna oraz rzymska komedia. Z działalności średniowiecznych kuglarzy i żonglerów artyści dell’arte wywiedli akrobacyjną formę swoich przedstawień, a także wędrowny styl życia. Renesansowi dworscy błaźni i wesołkowie byli natomiast inspiracją dla żartobliwej i błyskotliwej formy dowcipu.

Komedia dell’arte przez długi czas obyła się zupełnie bez dramatu. Artyści nie byli zaopatrzeni w żadne scenariusze, nie uczyli się także tekstów na pamięć, ale je improwizowali. Do stworzenia spektaklu teatralnego potrzebowali tylko ogólnego zarysu przedstawianej sytuacji. Nierzadko nie znali nawet zakończenia, bo w dużej mierze zależało ono także od reakcji i zaangażowania publiczności w dziejący się na scenie spektakl. Komedia dell’arte była efektem wyjątkowych umiejętności aktorów, ich wyobraźni oraz zachowań publiczności. Była pełna błyskotliwego dowcipu, pokazów akrobatycznych i zręcznościowych aktorów, zarazem w żartobliwy sposób komentowała rzeczywistość.

Ten sposób wyłaniania się spektaklu z przysłowiowego kapelusza wymuszał wprowadzenie pewnych schematów, tak w kwestii występujących postaci, jaki w fabułach przedstawianych historii. Przez to lub dzięki temu historie były banalne i łatwe do przewidzenia, ale jakże malownicze i na wszelkie sposoby urozmaicane przez kreatywną i utalentowaną obsadę teatru.

Dopiero w XVIII wieku, kiedy forma sceniczna komedii dell’arte została ukształtowana, a także osadzona w pewnych regułach, znaleźli się również pisarze dramatyczni tworzący pod tę formę. To zupełnie odwrotny bieg wydarzeń niż w przypadku teatru dramatycznego. Pierwszymi twórcami dzieł do komedii dell’arte byli dwaj wenecjanie: Carlo Goldoni i Carlo Gozzi.

Leave a comment

You must be logged in to post a comment.