LALKI ZAMIAST AKTORÓW

Przez wieki teatr lalek był uprawiany tylko przez wędrownych artystów ludowych. Pierwsze tego typu teatry stałe powstały w Anglii w XVIII wieku. Artyści, zajmujący się innymi dziedzinami sztuki, zainteresowali się wtedy teatrem lalkowym, a Samuel Foote wydał pierwszy manifest artystyczny.

Od tego momentu rozpoczęła się dyskusja o roli lalki w widowisku teatralnym. Możliwości nieożywionego aktora uznano za tak ogromne, że w poglądach niektórych teoretyków teatru mogłaby ona z powodzeniem zastąpić aktora żywego na scenie.

Samuel Foote w roku 1773 wystąpił ze swoim artystycznym credo, przedstawiając istotę lalki teatralnej. Uważał, że posiada ona samodzielny, artystyczny byt. Jednakże rozwój sztuki lalkarskiej uzależniał od reakcji widzów, którzy powinni z czasem zauważyć różnice, a także wyższość lalki nad aktorem.

W XVIII wieku merytoryczną stroną teatru lalek zajmowali się chętnie pisarze niemieccy, do których należeli: J.W. Goethe, E.T.A. Hoffmann, H. von Kleist i L. Tieck. Niektórzy z nich uważali teatr lalkowy za pomniejszenie świata rzeczywistego, a lalki za metafory rzeczywistych osób, inni natomiast odnajdywali w nich idealnych aktorów.

Teatr sprzed wielkiej reformy borykał się z problemem braku usystematyzowania zakresu działań aktora na scenie. Popularne było przesadne gwiazdorstwo, wdzięczenie się do widowni, działania na rzecz przedłużenia i uatrakcyjnienia swojego występu. Nic więc dziwnego w tym, że Heinrich von Kleist doszedł do wniosku, iż marionetka jest rodzajem aktora doskonałego. Lalka nie jest obciążona bagażem prywatnych emocji, nie posiada wyobrażenia roli, którą odgrywa. Jej mimika, gesty, zachowanie są ograniczone, a więc jednoznaczne w interpretacji widzów. Postać odgrywana jest więc czysta, nigdy nie wykracza poza granice wyznaczone jej przez rolę.

Pod koniec XVIII wieku, za sprawą działań francuskich romantyków, teatr lalek został uznany za równorzędny z teatrem dramatycznym środek wyrazu artystycznego.